Program polityki zdrowotnej Miasta Słupska pn. „Profilaktyka próchnicy zębów u dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym wieku szkolnym...

Program polityki zdrowotnej Miasta Słupska pod nazwą „Profilaktyka próchnicy zębów u dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym wieku szkolnym w Mieście Słupsku na lata 2022 - 2025”. Program finansowany jest przez Miasto Słupsk.

Program realizowany jest w Poradniach Stomatologicznych SPMZOZ w Słupsku:

Przychodnia Rejonowa ul. Tuwima 37

Przychodnia Rejonowa ul. 11 Listopada 7

Cele programu:

Poprawa stanu zdrowia jamy ustnej u dzieci uczestniczących w programie:

• Podniesienie lub utrzymanie wiedzy w zakresie zachowań prozdrowotnych, czynników ryzyka
  i działań profilaktycznych w zakresie próchnicy u dzieci i ich rodziców/ opiekunów prawnych;
• Zwiększenie liczby dzieci stosujących się do zasad prawidłowych technik higieny jamy ustnej.

Do kogo skierowany jest program:

• dzieci w wieku 3 - 7 lat (działania edukacyjne)
• dzieci w wieku 8 - 9 lat (działania edukacyjne oraz przeglądy stomatologiczne)
• dzieci w wieku 9 lat (świadczenia profilaktyki stomatologicznej, w postaci lakowania lub wypełniania zębów szóstych)
• rodzice/ opiekunowie prawni

Działania informacyjno - edukacyjne:

Działania edukacyjne dzieci będzie się odbywać w przedszkolach i szkołach oraz innych placówkach szkolnych po wcześniejszym umówieniu terminu z dyrekcją placówki i otrzymaniu pisemnej zgody na udział w programie przez dyrektorów ww. placówek. Forma i czas prowadzenia działań dostosowana zostanie do miejsca i wieku uczestników. Działania edukacyjne dla rodziców/ opiekunów prawnych będą dotyczyć m. in.: uświadamiania, jak ważne są działania profilaktyczne zapobiegające powstawaniu próchnicy i jej konsekwencji zdrowotnych. Edukacja dzieci będzie prowadzona przez wykwalifikowany personel zatrudniony do realizacji programu. Podczas pierwszego spotkania dzieci wypełnią ankietę ewaluacyjną tzw. pre-test (młodsze dzieci uzyskają pomoc w wypełnieniu ankiety). Dzieci, podczas cyklicznych zajęć, będą mogły poznać prawidłowe nawyki higieniczne oraz żywieniowe. W trakcie zajęć zostanie przeprowadzony m. in. instruktaż prawidłowych technik szczotkowania zębów oraz zostaną wyświetlone filmy poruszające tematykę profilaktyki stomatologicznej. Tematyka spotkań ma dotyczyć higieny jamy ustnej, właściwego odżywiania oraz stosowania związków fluoru. Podczas spotkań z dziećmi zaprezentowane zostaną również poprawne techniki szczotkowania zębów i sposoby utrzymania dobrego stanu jamy ustnej.

Profilaktyczne przeglądy stomatologiczne dzieci (wizyta kwalifikacyjno - edukacyjna dla dzieci w wieku 8-9 lat):

Wstępne przeglądy stomatologiczne jamy ustnej zostaną przeprowadzone w gabinecie higieny jamy ustnej u każdego dziecka zakwalifikowanego do tego etapu programu, i którego rodzic/ opiekun prawny wyraził zgodę na udział w programie. Podczas wizyty kwalifikacyjnej zostanie przeprowadzony wywiad i badanie stomatologiczne w celu identyfikacji osób przynależących do grup wysokiego ryzyka bądź obecności zachowań, które determinują wzrost ryzyka wystąpienia próchnicy.
W ramach wizyty kwalifikacyjnej zostanie przeprowadzony wywiad w celu wstępnej oceny ryzyka wystąpienia próchnicy. W wywiadzie personel zatrudniony do realizacji programu skupi się na obecności podstawowych czynników ryzyka ww. choroby, m in.:
- nadmiernym spożywaniu żywności bogatej w cukry;
- obecności niedoborów wapnia i witaminy D;
- częstotliwości szczotkowania zębów
- częstotliwości wizyt kontrolnych;
- stosowania środków higieny jamy ustnej zawierających fluor.

Po wstępnej analizie, do dalszego etapu programu zostaną zakwalifikowane dzieci w wieku 9 lat (zwłaszcza te z grupy szczególnego ryzyka występowania próchnicy), które skorzystają ze świadczenia profilaktyki stomatologicznej w postaci lakowania lub wypełnienia bruzd zębów szóstych. Z powyższego świadczenia mogą skorzystać wyłącznie dzieci, które z różnych przyczyn nie miały wykonanego świadczenia tego typu lub kwalifikują się do ponownego wykonania tego typu świadczenia). Dzieci, które na tym etapie zakończą udział w programie, zostaną poproszone o wypełnienie ankiety ewaluacyjnej tzw. post-testu. Z kolei rodzic/ opiekun prawny zostanie poinformowany o potrzebach zdrowotnych z zakresu profilaktyki zdrowia jamy ustnej i ewentualnej potrzebie kontynuacji udziału dziecka w programie, a także otrzyma informację o adresie najbliższego gabinetu stomatologicznego celem skorzystania w nim ze świadczeń gwarantowanych i finansowanych w ramach NFZ.

Profilaktyczne przeglądy stomatologiczne dzieci (świadczenia profilaktyki stomatologicznej, w postaci lakowania lub wypełnienia bruzd zębów szóstych, dla dzieci w wieku 9 lat):

Świadczenia tego typu stanowią kontynuację działań w zakresie przeglądów stomatologicznych, wykonywanych w niniejszym programie w ramach jego pierwszej części tj. wizyty kwalifikacyjnej. Stanowią one uzupełnienie świadczeń gwarantowanych w ramach NFZ (świadczenia profilaktyki stomatologicznej, w postaci lakowania lub wypełnienia bruzd zębów szóstych są finansowane przez NFZ dzieciom w wieku do 8 lat).
Część profilaktyczna przeznaczona jest dla dzieci w wieku 9 lat (zwłaszcza tych z grupy szczególnego ryzyka występowania próchnicy), które z różnych przyczyn nie miały wykonanego świadczenia tego typu lub kwalifikują się do ponownego wykonania tego typu świadczenia).

Każdy rodzic/ opiekun prawny będzie na bieżąco informowany o przebiegu i efektywności prowadzonych działań profilaktycznych u dziecka. Na koniec każde dziecko zostanie poproszone o wypełnienie ankiety ewaluacyjnej tzw. post-testu, a rodzic/ opiekun prawny otrzyma pisemne zaświadczenie o zakończeniu uczestnictwa dziecka w Programie z przebiegiem jego postępów. Ponadto, każdy rodzic/ opiekun prawny otrzyma dalsze zalecenia w celu kontynuacji leczenia dziecka w gabinecie stomatologicznym w ramach świadczeń gwarantowanych finansowanych z NFZ, a także informacje o adresie najbliższego gabinetu stomatologicznego świadczącego usługi w ramach NFZ.

W celu zgłoszenia placówki (szkoła, przedszkole) do udziału w programie prosimy kontaktować się ze szkolną pielęgniarką medycyny szkolnej SPMZOZ w Słupsku lub

kierownik medycyny szkolnej - Ewa Zalewska, tel. 59 84 83 574, e-mail: medycyna-szkolna@spmzoz-slupsk.pl

specjalista - koordynator programów zdrowotnych - Justyna Ziętara, tel. 59 84 74 509, e-mail: j.zietara@spmzoz-slupsk.pl

Problem zdrowotny:

Próchnica zębów jest chorobą infekcyjną, wywołaną przez bakterie kolonizujące ich powierzchnie. W odróżnieniu od większości chorób zakaźnych występujących u ludzi, próchnica jest wynikiem zaburzenia lokalnej równowagi mikroflory endogennej jamy ustnej, niż działania patogenu egzogennego. Obecnie stwierdza się, że choroba próchnicowa zębów jest wynikiem oddziaływania wielu powiązanych ze sobą czynników. Należą do nich: bakterie próchnicotwórcze, węglowodany oraz podatne na próchnicę twarde tkanki zęba. Istotną rolę odgrywa zależność między czasem oddziaływania tych czynników, a śliną. W szczególności dotyczy to jej zdolności buforujących i przeciwbakteryjnych. W efekcie dochodzi do wytworzenia specyficznego środowiska jamy ustnej. Jest to istotny element w procesie rozpatrywania ryzyka wystąpienia próchnicy. Podatność powierzchni zgryzowej zębów na próchnicę jest częściowo uwarunkowana ich budową anatomiczną. Specyficzny proces tworzenia szkliwa związany z czynnością ameloblastów na przeciwległych stronach bruzd sprawia, iż grubość szkliwa zmniejsza się od powierzchni zgryzowej w kierunku podstawy bruzdy. W efekcie jej głębokość może wynosić zaledwie 1 mm.

Skuteczność zapobiegania próchnicy zależy m.in. od ukierunkowania działań profilaktycznych na ograniczenie czynników ryzyka choroby. Dlatego stale podejmowane są próby wyodrębnienia czynników predysponujących do rozwoju próchnicy we wczesnym dzieciństwie oraz prowadzone są badania oceniające ich znaczenie w rozwoju procesu próchnicowego.

Podstawową zasadą zapobiegania chorobie próchnicowej są następujące aspekty: prawidłowe odżywianie, dbałość o higienę jamy ustnej oraz stosowanie środków profilaktycznych zawierających fluor. Interwencje w zakresie profilaktyki próchnicy różnicuje się na: profilaktykę zbiorową, profilaktykę grupową, profilaktykę indywidualną. Ta ostatnia dzieli się natomiast na: profilaktykę domową oraz profilaktykę profesjonalną.

W ustach znajduje się 300 – 400 gatunków bakterii. Większość z nich nie jest szkodliwa, jednakże niektóre z nich mogą stać się powodem poważnych kłopotów, zwłaszcza jeżeli nie jest zachowana właściwa higiena jamy ustnej. W sprzyjającej sytuacji próchnica i choroby przyzębia mogą przyczynić się nawet do zgonu pacjenta. Najgroźniejsze są bakterie niszczące zęby i drobnoustroje znajdujące się w zmienionych chorobowo strukturach przyzębia (tkanki otaczające zęby, w tym dziąsła), wówczas zaniedbana próchnica i choroby przyzębia stają się źródłem zakażenia dla całego organizmu. Bakterie wraz z krwią przenoszone są do odległych części ciała, mogąc wywołać stan zapalny w odległych od jamy ustnej miejscach, np. w obrębie płuc, stawów, nerwu wzrokowego, nerek czy wsierdzia. Inicjowana w ten sposób odpowiedź immunologiczna organizmu, mająca na celu usunięcie stanu zapalnego, może również działać uszkadzająco na tkanki gospodarza, niewłaściwie je rozpoznając i, co za tym idzie – nieodwracalnie uszkodzić. W skrajnych przypadkach zapalnie zmienione przyzębie może spowodować tak groźne schorzenia, jak sepsę czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Do najczęściej wymienianych konsekwencji próchnicy zalicza się m. in.:

- ryzyko zachorowania na cukrzycę,

- przedwczesny poród i niską wagę urodzeniową noworodka,

- bolesne stany zapalne stawów, a nawet trwałe ich uszkodzenie,

- stany zapalne zatok,

- sprzyjanie powstawaniu choroby wrzodowej,

- przyczynianie się do wywoływania groźnych chorób serca,

- stany zapalne migdałków i gardła wynikające z zakażenia paciorkowcem,

- pojawienie się kamienia na płytce nazębnej i nieświeżego oddechu,

- prowadzenie do uszkodzeń nerek,

- przyczynianie się do powstania paradontozy.

Dostępne dane epidemiologiczne wskazują, że próchnica w populacji dzieci i młodzieży stanowi istotny problem zdrowotny. Dane epidemiologiczne odnoszą się do wszystkich chorób jamy ustnej i ukazują rozmiar problemu pod względem obciążenia dla systemu opieki zdrowotnej. W roku 2018 określono liczbę dzieci, które były hospitalizowane z powodu schorzeń jamy ustnej. Najwyższy wskaźnik odnotowano w województwach warmińsko-mazurskim (ok.160/100 tys.), a najniższy w województwie śląskim (ok. 50/100 tys.) (Mapy Potrzeb Zdrowotnych 2018). Opublikowane przez Ministerstwo Zdrowia dane z 2015 r., pozyskane w ramach programu „Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej w latach 2016-2020”, ukazują problem próchnicy w populacji dzieci i młodzieży z uwzględnieniem płci, wieku i miejsca zamieszkania. Autorzy badań doszli do wniosku, że próchnica stanowi istotny problem w polskiej populacji i wraz z wiekiem dochodzi do jej spotęgowania. W roku 2015 próchnica była obecna u ponad 53% dzieci w wieku3 lat, ok. 76% dzieci w wieku 12 lat oraz u ponad 94% młodzieży w wieku 15 lat. Dodatkowo wartości wskaźnika DMFT (wskaźnik próchnicy zębów stałych) w ww. grupach wiekowych, waha się między 2,4 a 5,87 (MZ 2016).

Ponadto odnaleziono dane dotyczące występowania próchnicy u młodzieży w wieku 15 i 18 lat, z których wynika, że u ponad 94% osób w wieku 15 lat stwierdzono obecność próchnicy, podobnie wyglądało to u osób w wieku 18 lat (93%). Natomiast wskaźnik intensywności próchnicy w powyższych grupach wiekowych oscylował pomiędzy 5,77, a 7,00 (MZ 2016).